خبرگزاری ایسنا

دکتر مراد کاویانی‌راد با بیان اینکه کم‌آبی امنیت و ثبات کشور را هم در کوتاه مدت و هم در بلندمدت تهدید می‌کند، اظهار کرد: ما هنوز نپذیرفتیم که بحران آب عامل تهدیدکننده امنیت و ثبات کشور ما به حساب می‌آید و پیامدهای ناشی از بحران آب این توانایی را دارد که حتی مردم را به خیابان بکشاند.

دانشیار دانشگاه خوارزمی با اشاره به سیاست‌های کنترل آب از سوی کشورهای افغانستان و ترکیه در مواجهه با ایران گفت: حداقل دو کشور در شرق و غرب ما یعنی افغانستان و ترکیه سیاست مهار و کنترل آب را در پیوند با ایران در پیش گرفته‌اند. البته از ترکیه به صورت مستقیم آب به سمت ایران نمی‌آید، اما سیاست‌های آبی این کشور در وضعیت آبی ایران تأثیرگذار است.

کاویانی‌راد افزود: ترکیه سیاست‌های آبی بسیار گسترده‌ای طی چند دهه اخیر در پیش گرفته است و مانع از تداوم انتقال آب به سمت عراق و سوریه و در نهایت به سمت اروندرود ایران شده است.

عضو هیئت مدیره انجمن ژئوپلیتیک ایران با اشاره به احداث سد سلماء توسط هندوستان در افغانستان و تأثیر آن بر ایران خاطرنشان کرد: افغانستان با احداث چندین سد از جمله سد سلما، آورده آب به شرق ایران را به کمترین میزان ممکن رسانده و این موضوع یکی از تهدیدات آینده استان‌های شرقی کشور به ویژه خراسان رضوی است و اینکه چطور خواهیم توانست آب مورد نیاز شهر مشهد مقدس با میلیون‌ها زائر را تأمین کنیم به یک علامت سوال تبدیل شده است، اینها ضرورت‌هایی برای پیگیری دیپلماسی آب است.

دبیرعلمی همایش دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا، با اشاره به نزدیکی تمدنی، فرهنگی و تاریخی میان افغانستان و ایران و نقش آن در دیپلماسی آب اظهار کرد: ایران و افغانستان مکمل یکدیگرند. ایران مکمل ژئوپلیتیک افغانستان به حساب می‌آید و افغانستان مکمل هیدروپلیتیک ایران است. اگر این معادله در ذهن تصمیم‌گیران قرار بگیرد، می‌توان از آب به عنوان یک فرصت استفاده کرد و این کار در چارچوب دیپلماسی آب تحقق یافتنی است.

وی با تأکید بر لزوم به کارگیری دیپلماسی آب در تعامل با کشورهای همسایه، گفت: آب تنش‌زا است، اما می‌شود با رویکرد تعاملی و همزیستی هم در مقیاس فرو ملی و هم منطقه‌ای وضع موجود را مدیریت کرد. سیاستی که اکنون ترکیه درپیش گرفته منطقه را به سمت خطر پیش می‌برد. ترکیه باعث شده زمینه بی‌ثباتی عراق و سوریه مهیا شود. در نتیجه آن، بخش عمده‌ای از پهنه‌های تاریخی و تمدنی جنوب عراق نابود می‌شود و گرد و غبار 21 استان ایران تحت تاثیر سیاست های آبی ترکیه قرار گرفته است.

وی با تشریح کارآیی دیپلماسی آب در حل مشکلات موجود، یادآور شد: با پیگیری دیپلماسی آب، کشورها تلاش کنند منابع آبی‌شان را از کشورهای دیگر به واسطه مناسبات دوستانه تامین کنند. ما ناگریز هستیم با همسایگانمان سیاست دوستانه و تعاملی در پیش بگیریم. ما در شرق کشور وارد کننده آب هستیم و باید با افغانستان در رابطه با حقابه مذاکره کنیم. در غرب کشور وضعیت متفاوت است و بخش عمده تنش آبی ما با عراق به محدودیت ژئوپلیتیک عراق به دسترسی به آبهای آزاد برمی‌گردد.

دانشیار دانشگاه خوارزمی خاطرنشان کرد: سالانه 10میلیارد متر مکعب آب از ایران به عراق می‌ریزد. مهار و کنترل این آبها چندسالی است که در دستور کار سازمان‌های مربوطه قرار گرفته است، اما در کل مناسبات آبی ایران و عراق باید در چارچوب دیپلماسی آب پیگیری و اجرا شود.

دکتر مراد کاویانی‌راد با اشاره به تغیرات اقلیمی در منطقه غرب آسیا و ایران گفت: آن چیزی که در تغییرات اقلیمی بیشتر در کانون توجه پژوهشگران قرار دارد، تغییر الگوی بارش در دنیا است. تغییر الگوی بارش ناظر بر سه مقوله میزان بارش، نوع بارش و حجم بارش است. تحولات جدید اقلیمی و داده‌های جدید اقلیمی نشان دهنده یک تغییر و تحول است و بسیاری از کشورها که پیش از این دچار کمبود بارش و آب بوده‌اند، اکنون به سمت خشکسالی پیش می‌روند و ما به صورت پیاپی شاهد تداوم خشکسالی‌ها در ایران و منطقه هستیم.

دکتر کاویانی راد در ادامه با انتقاد از سیاست‌های غلط داخلی که به بحران آب دامن زده است، تصریح کرد: وقتی نگرش خودکفایی در همه بخش‌های کشاورزی نزد برخی از مسئولان کشور ایجاد شد، کسی به بهای آن فکر نکرد. اساساً ملاحظات آب در این سیاست جایگاه چندانی نداشت و از آنجایی که هدف نهایی خودکفایی بود، هرگونه ابزار و وسیله‌ای را توجیه می‌کرد. این شد که چاه‌های بسیار گسترده در سطح کشور ما احداث شد و آن چاه‌ها عملا آبهایی را که در طی هزاران سال در دل زمین به عنوان ذخیره استراتژیک این کشور وجود داشته است را بیرون کشید و امروز این چاه‌ها خالی شده‌اند و الان نزدیک به دو سوم ایران با بحران آب مواجه شده است.

وی ادامه داد: بخش بزرگی از کشاورزی ایران دیم است و این کاشت دیم از پاییز شروع می‌شود، با توجه به تغییر الگوی بارش‌ها عملاً کشت دیم به عنوان یک اصل تعیین‌کننده دیگر کارایی گذشته را نخواهد داشت و این به معنی تهدید امنیت غذایی کشور به صورت پایدار و بلند مدت است.

دبیرعلمی همایش دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا با اظهار نگرانی از حفر بی رویه چاه در اقصی نقاط ایران، گفت: ما شاهد این هستیم که توسعه کشاورزی منجر به افزایش تعداد چاه‌های عمیق شده است. چاه‌های عمیقی که نزدیک به 800 هزار برآورد می‌شوند که حداقل نیمی از آن غیرمجاز است. حفر چاه‌های عمیق منجر به فرونشست زمین شده، چون بخش عظیمی از آبهای زیرزمینی در کشور برداشت شده و عملا دیگر آبی در زیرزمین وجود ندارد و به همین علت لایه‌های بالاتر زمین نشست کرده است و این برای شهرهای آینده ما فوق‌العاده خطرناک خواهد بود و می‌تواند تبعات و خسارات زلزله‌های احتمالی را نیز افزایش دهد.

دکتر مراد کاویانی راد در پایان گفت: نگرانی نسبت به این حقایق تلخ و دغدغه‌آور، انجمن ژئوپلیتیک ایران را ترغیب کرد تا با همکاری دانشگاهیان، کارشناسان و مسئولان مربوطه، همایش ملی دیپلماسی آب و فرصت های هیدروپلیتیک غرب آسیا را برگزار کند که با خرد جمعی و تضارب آراء به دنبال یافتن چه باید کردها باشیم. این همایش در اسفندماه امسال با سخنرانی یکی از سران قوا برگزار خواهد شد.